Mỹ nhân ở đây là hoa mỹ nhân, đỏ rực trên những cánh đồng Âu châu, đặc biệt là vùng Provence, Pháp, mỗi năm vào tháng 6, tháng 7. Nơi nào có đất ẩm là ít ngày sau, mỹ nhân không biết từ đâu kéo tới, đỏ rực, lả lơi trước gió.
Giữa những tin tức, bình luận về chiến tranh Ukraine, về bạo loạn ở Pháp, về hạn hán, cháy rừng, bão lụt khắp nơi, François Morel vinh danh cho hoa mỹ nhân (Gloire au coquelicot !) trên đài phát thanh quốc gia Pháp (France Inter), vào giờ đông người nghe nhất, đáng lẽ chỉ dành để nói về những tin hệ trọng.
Trong vài phút, tạm quên Poutine (1), Wagner, quên giá xăng, giá điện, giá nhà lên cao.
Hoa Mỹ Nhân, hay hoa anh túc, còn có một tên bình dân, gợi hình hơn là hoa Mào Gà. Tiếng Anh: poppies, tiếng Pháp: coquelicot, ngày xưa là coquelico, cũng nói lên cái đỏ rực của mào gà (crête du coq), tượng trưng cho những đam mê nồng nàn, những cuộc tình nóng bỏng.
Photo: Tranh ''Les coquelicots''. CLAUDE MONET (1873). Bảo tàng viện Orsay, Paris.
Hoa Mỹ Nhân ngày xưa dùng trong y học, trong ẩm thực, là bạn của người. Ngày nay, với hoá chất đủ loại, hoa trở thành vô dụng.
Vô dụng, mỹ nhân còn bị coi là cỏ dại, xâm lấn đất đai của nông dân, làm hại cho lúa mì.
Các loại thuốc trừ cỏ dại đủ loại, càng ngày càng hữu hiệu, tưởng đã tiêu diệt được mỹ nhân.
‘’Nhưng không, nó trở lại trên những bờ cỏ bên đường, trong vườn nho, trong ruộng lúa mì; vinh danh cho hoa mỹ nhân!
Hoa mỹ nhân đã chịu đau khổ, đã sống vất vưởng trong một thời đại tân tiến, với nông nghiệp thâm canh (agriculture intensive), với thuốc diệt cỏ (herbicides), thuốc diệt nấm (fongicides), thuốc trừ sâu (pesticides), phân bón đủ loại. Người ta sợ nó không trở lại. Nó chỉ có một công dụng là làm đẹp cho phong cảnh. Trong một xã hội vụ lợi, vật chất, nó chẳng có giá trị gì. Không mang lại lợi lộc gì. Vô dụng. Vừa ngắt khỏi cành đã úa, nó không đóng góp ngay cả cho việc làm giầu cho các tiệm hoa. Nhưng nó đã trở lại, không bán được, vô dụng, vô bổ, ngang bướng, khó hiểu, bất ngờ, tự do: vinh danh cho hoa mỹ nhân ! (F. Morel, France Inter, 23/6/23).
TỪ MONET ĐẾN VAN GOGH
Vinh danh cho hoa mỹ nhân là vinh danh cho cái đẹp, tưởng là vô dụng trong một xã hội vật chất, nhưng thực ra là thiết yếu cho đời sống.
Không còn cái đẹp, đời sống sẽ vô nghĩa, nhạt nhẽo.
Dostoievski đi xa hơn, khi ông viết trong L’Idiot: cái đẹp sẽ cứu vãn nhân loại (la beauté sauvera le monde). Khi còn biết yêu cái đẹp, con người còn sống, còn tồn tại, bất chấp Hitler, Staline, Mao, Pol Pot, hay Poutine.
Hoa mỹ nhân vẫn rực rỡ trong các bảo tàng viện, với những bức tranh nổi tiếng của Claude Monet, Vincent Van Gogh
F. Morel: ’’Đó là cái đẹp không cần tiền mua, xa xỉ phẩm cho những kẻ lang thang, của cải cho những người vô sản, hiến dâng cho mọi người, một khách hào sảng, bất vụ lợi. Vinh danh cho hoa mỹ nhân !
Người ta chỉ còn thấy hoa mỹ nhân trong bảo tàng viện; chỉ còn là những kỷ niệm xa xôi mà Claude Monet nhắc lại cho ta, mỗi lần thăm viện bảo tàng Orsay, về những cuộc dạo chơi trên đồng quê Argenteuil, khi Argenteuil còn là một cánh đồng. Một phụ nữ đội nón lá đi dạo, tay cầm một cây dù. Bên cạnh, một đứa nhỏ bó một đoá hoa đỏ rực, mỏng manh, còn phù du hơn cả cái ngây thơ của cô bé.
Vinh danh cho hoa mỹ nhân !
Tái xuất hiện trên những cánh đồng, hoa mỹ nhân nói với chúng ta rằng thiên nhiên chưa bỏ cuộc, những cánh bướm hay những con voi Sumatra sẽ trở lại, rằng cái diệt chủng của nhiều sinh vật chưa chắc đã hiển nhiện, rằng hạnh phúc ở trong tầm tay của mỗi người, chiến tranh có thể chấm dứt, bạo lực chỉ là chuyện vô nghĩa, rằng cái đau buồn, cái khốn cùng và cái ngu dốt của con người có thể sẽ đầu hàng. Vinh danh cho hoa mỹ nhân !’’
Hoa mỹ nhân với bốn cánh đỏ rực, sống mạnh trên đồng cỏ, nhưng ngắt khỏi cành là úa, tượng trưng cho những mối tình nồng nàn, nhưng dang dở, sớm nở tối tàn.
Photo: Champ de coquelicots. VINCENT VAN GOGH (1890)
Trong một bài hát của Marcel Mouloudji (Comme un p’tit coquelicot), tình yêu chợt đến chợt đi, như cánh hoa mỹ nhân, hôm trước vừa ngắt đỏ rực, hôm sau chỉ còn lại 4 giọt máu đỏ trên cát.
Trong thơ Francis Jammes, hay rất nhiều thi sĩ khác, bốn giọt máu đó tượng trưng cho những coups de foudre (tiếng sét ái tình), cho triết lý carpe diem của Horace (cuộc đời ngắn ngủi, hãy tận hưởng từng giây phút hiện tại). Như thuyết vô thường của Phật Giáo: không có gì vĩnh viễn trên đời. Phật dạy: hãy sống từng sát na, bởi vì quá khứ đã qua rồi, tương lai không ai biết.
Người ta tặng hoa mỹ nhân để an ủi những người bị dang dở cuộc tình.
TRÊN CHIẾN TRƯỜNG VÙNG FLANDRE
Thời đệ nhất thế chiến, sau khi bài thơ bất hủ của John McCrae được truyền tụng, lúc đầu trong quân đội, dân dần trong đại chúng, hoa mỹ nhân trở thành tượng trưng của chiến tranh, của máu đổ, những hy sinh vô bờ bến của binh sĩ, nhưng cũng tượng trưng cho sự sống, cho tương lai, vì trong địa ngục của chiến tranh, hoa mỹ nhân vẫn nở rực trên những chiến hào.
Ngày 11/11, quân nhân người Canada, người Anh có tục lệ cài hoa mỹ nhân trên ngực để kỷ niệm ngày đình chiến, tưởng niệm những đồng đội đã bỏ mình.
John McCrae (1872-1918), một y sĩ tình nguyện gia nhập quân đội Canada, làm bài thơ In Flanders Fields (trên chiến trường vùng Flandre) để tiễn đưa một chiến hữu vừa tử trận, nói về những bông hoa mỹ nhân nở rực, lan nhanh trên những chiến hào, trên mộ binh sĩ vừa nằm xuống.
Chúng tôi, những chiến binh đã chết. Chỉ vài ngày trước
Chúng tôi còn sống, còn thưởng thức bình minh, còn ngắm mặt trời lặn
Còn yêu và được yêu. Ngày nay đã nằm xuống
Trên chiến trường vùng Flandre.
(We are the Dead. Short days ago
We lived, felt dawn, saw sunset glow,
Loved and were loved and now we lie
In Flanders fields)
Bài thơ cũng là một lời nhắn nhủ với những người đi sau:
Hãy tiếp tục cuộc chiến chống kẻ thù
Những cánh tay đầy thương tích của chúng tôi
trao lại ngọn đuốc cho các bạn
Hãy dâng cao ngọn đuốc
Nếu bỏ cuộc; chúng tôi, những người đã ngã gục
Sẽ không nhắm mắt yên, dù hoa mỹ nhân vẫn nở rực
Trên cánh đồng vùng Flandre
(Take up our quarrel with the foe;
To you from falling hands we throw
The torch; be yours to hold it high.
If ye break faith with us who die
We shall not sleep; though poppies grow
In Flanders fields).
Paris, tháng 7/2023
TỪ THỨC
(1)Tên người, địa danh trong bài này viết theo kiểu Pháp
—————————————————————————————————————————
Mời đọc trên tuthuc-paris-blog.com:
30/4.TẠi SAO 47 NĂM SAU VẪN CHƯA CÓ THAY ĐỔI TẠI VN ?
Người ta nêu đủ lý do để giải thích tại sao 47 năm sau, chế độ CS vẫn mạnh ở VN: hệ thống đàn áp của CS quá mạnh, quá tàn ác, văn hoá Khổng giáo cản trở việc xây dựng dân chủ, người Việt quá mệt mỏi vì chiến tranh, nằm sát nách Tàu khiến VN trở thành một nước chư hầu vv..Tất cả những điều đó, nếu đúng, cũng không giải trả lời câu hỏi đặt ra.
ĐẠI GIA VĂN HOÁ (truyện ngắn):
Hẹn nhau ở một tiệm cà phê khu Latin, Paris, V. lễ mễ ôm tới tặng tôi một cuộn giấy vệ sinh tổ bố, vừa tịch thu ở một cầu tiêu công cộng. ‘'Còn mới nguyên ông ạ, lại thơm nữa, nó để đầy, không lấy cũng uổng..’’. Cái thuyết không lấy cũng uổng ngày nay là nhân sinh quan của dân tộc Việt.
CUBA SI, CUBA NO (bút ký) :
Những điều thấy tại chỗ, vừa bi đát vừa cười ra nước mắt tại thiên đường xã hội chủ nghĩa, những năm Cuba còn đóng cửa.
TRIỆU PHÚ MỸ, TRIỆU PHÚ VIỆT:
Tại sao triệu phú Mỹ bỏ hàng tỷ dollars làm việc xã hội, trong khi đại gia Việt Nam chỉ mua nhà, mua xe, mua bồ nhí, mua vàng đeo nặng cổ, hột xoàn nặng tay, xây mồ mả ‘’hoành tráng’' ?. Cả một vấn đề văn hoá.
NGƯỜI ĐƯA TIN ( truyện ngắn):
Toàn nói bô bô với người bạn: Tính nết cô ấy khó chịu thật, nhưng dịch ra tiếng Pháp dùm là tao thích thế. Tao sẽ mời cô ấy tối nay. Tao chờ cô ấy ở nhà Thủy Tạ, bảy giờ. Nếu cô ấy có gan thì tới. Nếu sợ thì thôi. Có những người rất bạo ở nhà..
Bẩy giờ kém mười lăm, Toàn đến nhà Thủy Tạ và thấy nàng đã ngồi đợi sẵn, áo dài xanh, dịu dàng như một làn mây. Nàng nói, bây giờ bằng tiếng Việt, mắt long lanh :
- Tôi đến để cho ông hay chưa ai tán gái vô duyên như ông.. Sợ không ai nói, ông tưởng là ông có duyên lắm, có hại cho ông sau này.
Toàn cười khùng khục như gà đẻ. Nàng mặc chiếc áo dài mới nguyên. Nàng trang điểm kín đáo, nhưng công phu. Nắng Đà Lạt tô hồng đôi má. Răng nàng trắng men sứ với cái răng khểnh ở góc trái. Từ giây phút đó, với Toàn, những người không có răng khểnh không phải là đàn bà. Từ giây phút đó, với Toàn, những người không mang tên Nga không phải là đàn bà.
CHÙA TA CHÙA NHẬT:
Sân chùa chỉ trần trụi sỏi, đá vụn ; để cái nhìn, tâm hồn của người tu hành, hay Phật tử viếng thăm, không bị chi phối bởi ngoại vật, dù một bức tượng, một cành hoa. Chỉ có mình với đá, với Phật. Với mình.
Mỗi ngày, một người có tâm Phật tới cào sân đá. Đó là cả một nghệ thuật, phải học suốt đời. Cái gì ở xứ Phù Tang cũng là nghệ thuật. Mỗi cử chỉ nhỏ là một biểu tượng, một nghi lễ.
Một nhà sư có thể giải thích cho bạn tại sao người ta trồng cây này, không trồng cây khác, tại sao trồng ở nơi này, không ở chỗ khác; cây cầu không phải chỉ để qua suối, những con cá muôn mầu không phải chỉ là vật trang trí.
Những luống đá, sỏi trên sân chùa là một trạng thái của tâm hồn. Cào sân là một cách thiền.
Một hoà thượng trụ trì một hôm nhìn sân đá vừa cào, hỏi người cào sân : đệ tử có gì bất an trong lòng ? Người cào sân ứa nước mắt, thú thực có chuyện buồn trong gia đình, khiến cho tâm động, để cái bất ổn trong tâm trí hiện trên đường chổi, trên luống sỏi.
QUỲNH GIA0 (truyện ngắn):
-Cậu có hay gặp vợ chồng Hạnh ?, tôi hỏi.
-Không, Viễn lắc đầu. Mệt lắm. Tụi nó toàn nói chuyện tiền bạc. Dollars là một phương tiện sống, với họ đã trở thành một tôn giáo
-Như vậy, họ đã đổi đạo. Trước kia, họ là Phật tử.
Viễn mỉm cười. Đó là lần đầu tiên tôi bắt quả tang ông Viễn mỉm cười từ hôm gặp lại.
-Có lần, tôi làm được mấy bài thơ ưng ý, đến đọc cho họ nghe, hai vợ chồng vừa nghe vừa nhìn trộm đồng hồ. Từ đó, tôi né.
Ông Viễn khó quá, người ta mua cái đồng hồ Rolex mười ngàn dollars, ông cho phép người ta thỉnh thoảng coi giờ một chút.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Mời quý thân hữu ghi danh, trở thành member của tuthuc-paris-blog.com để nhận được, qua mails, những bài viết mới. Đa tạ.